هو

مستقیم، از مادۀ «استقامت» می‌آید. حال، وقتی مستقیم صفتِ راه می‌شود، یعنی چه؟ یعنی راه مطمئن و واضح. استقامت، یعنی محکم بودن. وقتی در مورد یک جاده برای مثال بیاید، یعنی همه چیز در این جاده، صحیح و استاندارد طراحی شده است. بدین معنا، چنین جاده‌ای دو ملاک دارد: 1- اینکه خطر ندارد. 2- اینکه سهل‌ الوصول است . یعنی راه سخت و پیچیده‌ای نیست . پس صراط مستقیم ، یعنی راهی که اولاً خطر ندارد، ثانیاً وقتی انسان به فطرت خودش رجوع کند، به راحتی می‌فهمد و پیچیدگی ندارد. بنابراین صراط مستقیم در دین، راهی است که آدم می‌فهمد، پس اگر دیدید چیزی را عقل سلیم  رد می کند ، معلوم می‌شود که جزء دین نیست  . خاصیت دین  این است که انسان باید بفهمد جزء دین است.چرا که خودش، خودش را نشان می‌دهدکه من جزء دینم و  وجدان انسان هم قبول می‌کند . بنابراین  وقتی به کسی گفته شود ، که خدا چنین چیزی از تو می‌خواهد، البته اگر درست توضیح بدهند ، ممکن است کسی درست توضیح ندهد ، این چیز دیگری است و آن انسان فطرت و  عقل داشته باشد، قبول می‌کند و می‌گوید حق با خداست . این خاصیت صراط مستقیم است؛ هم واضح است و انسان در آن گم نمی‌شود، هم مطمئن است، و هم همۀ ویژگی‌های یک راه محکم و استوار را دارد ،و از طرف دیگر، راهی نیست که پوشیده شود، یعنی در همۀ احوالات انسان ، با انسان است . همانطور که در  سورۀ «یس» خداوند می‌فرماید: «أَنْ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ» اینجا یک ملاک داریم : هرجا و در هر کاری که پرچم خدا بالا می‌رود ، آن کار درست است  ؛ اما اگر  پرچم خودت یا دیگری بالا می‌رود ، این جزء دین نیست و انسان دارد اشتباه می‌رود . بنابراین استحکام این راه ، به اندازۀ استحکام خداست . روشنی این راه ، به اندازۀ روشنی خود خداست. وضوح این راه، به اندازۀ وضوح خود خداست. عصمت این راه، به اندازۀ عصمت خود خداست. که حافظ می‌گوید: «در صراط مستقیم،ای دل کسی گمراه نیست»، یعنی اگر انسان راه را پیدا کند، دیگر تا آخر عمر می‌داند که کجا باید برود و گمراه نمی‌شود و چشمش هم به  این طرف و  آن طرف نخواهد بود که کسی بیاید نجاتش دهد. کمک می خواهد ، اما می‌داند کجا می‌خواهد برود! در سورۀ حمد داریم: « ایاک نعبد، و ایاک نستعین » . اینجا ایاک نعبد، بعد از علم است که می‌آید . یعنی «می‌دانم» که باید تو را عبادت کنم، اما حال که این را می‌دانم، می‌دانم که با این خلقت پرعظمت، رفتن این راه خیلی سخت است، بنابراین از خود تو هم کمک می‌خواهم، این خاصیت صراط مستقیم است.