هو

بخشی از کتاب شیعه در اسلام علامه طباطبایی پیرامون راههایى که قرآن براى تفکر مذهبى نشان مى دهد :قرآن کریم در تعلیمات خود براى رسیدن و درک نمودن مقاصد دینى و معارف اسلامى ، سه راه دردسترس پیروان خود قرار داده ، به ایشان نشان مى دهد که ظواهر دینى و حجت عقلى و درک معنوى از راه اخلاص و بندگى است .
توضیح اینکه : ما مى بینیم قرآن کریم در بیانات خود، همه مردم را طرف خطاب قرار داده گاهى بى اینکه حجتى به گفته خود اقامه کند، بلکه به مجرد اتکا به فرمانروایى خدائى خود، به پذیرفتن اصول اعتقادى مانند توحید و نبوت و معاد و احکام عملى مانند نماز و روزه و غیر آنها امر مى کند و در برخى از اعمال نهى مى نماید و اگر این بیانات لفظى را حجیت نمى داد هرگز از مردم پذیرش و فرمانبردارى آنها را نمى خواست ، پس ناگزیر باید گفت اینگونه بیانات ساده قرآن ، راهى است براى فهم مقاصد دینى و معارف اسلامى . ما این بیانات لفظى را مانند:(آمِنُوا بِاللّهِ وَرَسُولِهِ ) و:(اَقیمُواالصَّلوةَ ) را ظواهر دینى مى نامیم .و از سوى دیگر مى بینیم قرآن کریم در آیات بسیارى به سوى حجت عقلى ، رهبرى مى کند و مردم را به تفکر و تعقل و تدبر در آیات آفاق و انفس ، دعوت مى فرماید و خود نیز در موارد احقاق حقایق به استدلال عقلى آزاد مى پردازد و حقا هیچ کتاب آسمانى علم و معرفت برهانى را براى انسان مانند قرآن کریم نمى شناسد.
قرآن کریم با این بیانات اعتبار حجت عقلى و استدلال و برهانى آزاد را مسلم مى شمارد؛ یعنى نمى گوید که اول حقانیت معارف اسلامى را بپذیرید سپس به احتجاج عقلى پرداخته معارف نامبرده را از آنها استنتاج کنید، بلکه با اعتماد کامل به واقعیت خود مى گوید:
به احتجاج عقلى پرداخته حقانیت معارف نامبرده را از آن دریابید و بپذیرید و سخنانى که از دعوت اسلامى مى شنوید، تصدیق آنها را از آفرینش جهان که گواهى است راستگوى بپرسید و بشنوید و بالا خره تصدیق و ایمان را از نتیجه دلیل به دست آورید نه اینکه اول ایمان بیاورید و بعد به قید مطابقت آن دلیل اقامه کنید، پس تفکر فلسفى نیز راهى است که رسائى آن را قرآن کریم تصدیق مى نماید و از سوى دیگر مى بینیم قرآن کریم با بیانى جالب روشن مى سازد که همه معارف حقیقیه از توحید و خداشناسى واقعى سرچشمه مى گیرد و استنتاج مى شود و کمال خداشناسى از آن کسانى است که خداوند آنان را از هر جاى جمع آورى کرده و براى خود اختصاص داده است .
آنان هستند که خود را از همه کنار کشیده و همه چیز را فراموش کرده اند و در اثر اخلاص و بندگى ، همه قواى خود را متوجه عالم بالا ساخته دیده به نور پروردگار پاک روشن ساخته اند و با چشم واقع بین ، حقایق اشیاء و ملکوت آسمان و زمین را دیده اند؛ زیرا در اثر ((اخلاص و بندگى )) به یقین رسیده اند و در اثر یقین ملکوت در آسمان و زمین و زندگى جاودانى جهان ابدیت برایشان مکشوف شده است . با توجه در آیات کریمه ذیل این مدعا کاملاً روشن مى شود:
الف - (وَما اَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ اِلاّ نُوحى اِلَیْهِ اَنَّهُ لا اِلَهَ الاّ اَنَا فَاعْبُدونِ )  ، (سوره انبیاء، آیه 25)
ب - و مى فرماید:(سُبْحانَ اللّهِ عَمّا یَصِفُونَ اِلاّ عِبادَ اللّهِ اْلمُخْلَصینَ )  ، (سوره صافات ، آیه 159 و 160)
ج - و مى فرماید:(قُلْ اِنَّما اَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى اِلَىَّ اَنَّما اِلهُکُمْ اِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَلا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ اَحَداً )  ، (سوره کهف ، آیه 110)
د - و مى فرماید:(وَاعْبُدْ رَبَّکَ حَتىّ یَاْتِیَکَ الْیَقینُ )، (سوره حجر، آیه 99)
ه - و مى فرماید:(وَکَذلِکَ نُرى اِبْراهیمَ مَلَکوُتَ السَّمواتِ وَاْلاَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ اْلمُوقِنینَ )  ، (سوره انعام ، آیه 75)
و - و مى فرماید:(کَلاّ اِنَّ کِتابَ اْلاَبْرارِ لَفى عِلّییّنَ وَما اَدْریکَ ما عِلِّیُّونَ،کِتابٌ مَرْقُومٌ، یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ )،(سوره مطففین ،آیه 18- 21)
ز - و مى فرماید:(کَلاّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ اْلیَقینِ لَتَرَوُنَّ الْجَحیمَ )  (سوره تکاثر، آیه 5 و 6)
پس یکى از راههاى درک معارف الهیه ، همان تهذیب نفس و اخلاص در بندگى است .